We hebben tegenwoordig allemaal wel met lichtvervuiling te maken. Maar hoe weet je nu hoeveel het is?
Lichtvervuiling is inmiddels wel een wereldwijd probleem voor zowel mens als dier. En natuurlijk voor de astro-hobyist een doorn in het oog. Het liefst wil je naar een donkere plek gaan om de sterren te bekijken of fotograferen. Helemaal als je de vakantiebestemming er op gaat selecteren. En voor de echte liefhebber is er zelfs speciale meetapparatuur om de lichtvervuiling te meten.
giswerk
Om nu maar te gokken of het ergens donker is of niet, dat is niet echt handig. Gelukkig zijn er mogelijkheden om in ieder geval een beetje inschatting te kunnen maken of een plek wat donkerder is of niet. En mocht je het geluk hebben in de buurt al te weten waar die plekken zijn, dan bof je maar! Het is helaas lang niet overal echt donker meer. En daarom is het fijn als je van te voren een beetje kunt uitzoeken wat een goeie locatie is. Het beste is dan om de website van lightpollution-info te bezoeken. Maar voor je dat doet, is het handig te weten wat daar dan precies op staat. Want je wordt anders voorgeschoteld met termen zoals Bortle en SQM en als je niet weet wat dat is, tja wat moet je er dan mee?
Let wel op dat de precieze plek waar je je vakantiebestemming op kiest nog altijd lokaal tegen kan vallen. Bijvoorbeeld als er op je kampeerplekje nu net een flinke lantaarnpaal staat…
bortle
De amerikaan John Bortle heeft in 2001 de schaalverdeling voor duisternis gepubliceerd in het Sky and Telescope magazine. Bortle is een amateurastronoom die de nodige publicaties gedaan heeft, maar dus vooral bekend om die schaalverdeling. Hij heeft een verdeling bedacht die loopt van 1 tot 10, waarbij Bortle 1 het meeste donker is en 10 dus het slechtste wat je kunt hebben.
Het beste wat je in Nederland nog kunt vinden is een schaal 4. Hierbij zie je aan de horizon nog duidelijk de gloed van nabij gelegen plaatsen, maar stelt je in staat om de structuur van de Melkweg nog wel te kunnen zien. Je kunt zelfs het Andromeda stelsel onderscheiden, als je weet waar je moet kijken natuurlijk. Beter dan dat wordt het in Nederland eigenlijk niet. Om een nog donkere hemel te vinden zul je al snel naar Frankrijk moeten, bijvoorbeeld naar de Morvan (Bourgondië) waar het bijna naar Bortle 2 kan gaan.
SQM
Nu is een schaalverdeling mooi natuurlijk en dat biedt al heel wat duidelijkheid als het gaat om de zichtbaarheid van sterren en andere objecten. Maar soms wil je nog een stapje verder gaan. Net als wat er op de website van lightpolutionmap-info te zien valt, is er een meetwaarde die gehanteerd wordt. Dat is de zogenaamde Sky Quality Meter (SQM). Deze waarde geeft de ‘luminance’ aan en daarmee wordt bedoeld de hoeveelheid licht die de hemel afgeeft. Ook hier is een schaalverdeling voor gemaakt, alleen loopt deze van 16,00 tot 22,00 en wordt gemeten in zogenaamde ‘magnitude/arcseconde in het kwadraat’.
Arcseconde komt een andere keer wel aan bod, maar zie het voor nu als een klein stukje aan de hemel die als een hoek wordt aangegeven. Om een idee te krijgen: de maan neemt ongeveer 1860 arcseconden (oftewel 31 arcminuten) in beslag aan de hemel. Het plaatje maakt het hopelijk wat duidelijker.
Heb je een plek met 22,00 SQM dan bof je, want donkerder dan dat wordt het niet! Zit je midden in de randstad, dan zal het dicht bij 16,00 liggen en zie je bijna niets meer van de sterrenhemel. Maar in de kop van Groningen, in het darksky park Lauwersmeer, schiet de SQM waarde al naar 21,50.
Er zijn metertjes te koop die je kunnen helpen in het bepalen van de lichtvervuiling op je locatie. Maar let op: dit meet de kwaliteit van de lucht op jouw plek en verder niet. Leuk, soms ook heel handig om te weten maar het is niet goedkoop. Een beetje meter kost al snel €150,- en dat moet je het dan wel waard vinden. En dat is dan nog de voordeligste! Om je een idee te geven kun je hier kijken:
https://www.ganymedes.nl/?s=sqm
