Het is iets wat we allemaal kunnen zien met het blote oog. Maar hoe is het ontstaan en hoe heten de verschillenden schijngestaltes van de maan?
Het onstaan van de maan
Het verhaal van het ontstaan gaat dat de aarde botste met Theia (een planeet zo groot als Mars). Door deze impact zou er zoveel energie zijn vrijgekomen dat Theia vrijwel direct vernietigd zou zijn. Het afgebrokkelde deel (van lava) trok zich samen als een druppel en geleidelijk stolde dit tot de maan. De gaten die je op het oppervlakte ziet zijn kraters en zijn ontstaan door inslagen van meteorieten.
Wat is een maan?
Het is het helderste object aan de nachtelijke hemel en is een hemellichaam dat in een baan om een planeet draait. Ook is het kleiner dan deze planeet. Doordat het kleiner is dan zijn planeet, is de aantrekkingskracht kleiner dan zijn planeet. Hierdoor wordt het gedwongen om een baan om de planeet te maken.
Omdat het met dezelfde snelheid om de aarde draait als dat hij om zijn as draait, zien we vanaf de aarde altijd dezelfde kant. Inmiddels is het Chinezen wetenschappers gelukt om een sonde naar de achterkant te sturen zodat dit in beeld gebracht kan worden! (zie foto hiernaast)
Baan om de aarde
Gemiddeld draait de maan met een snelheid van 3.68 km per seconde om de aarde.
Doordat het een elliptische baan om de aarde aflegt, wisselt de afstand tussen de aarde.
Het punt waarbij het het verst van de aarde afstaat heet apogeum (afstand tussen maan-aarde 405,500 km) en het punt waarbij het dichtst bij de aarde staat heet perigeum (afstand 363,345 km).
De gemiddelde afstand tussen de aarde is 384,450 km.
Indien het volle maan is tijdens het perigeum wordt dit ook wel een supermaan genoemd.
In de loop van de tijd is de afstand tussen de aarde steeds groter geworden.
Momenteel is de jaarlijkse toename vier centimeter per jaar.
SUPERMAAN
Soms valt het je misschien wel eens op dat de maan groter lijkt dan dat je gewend bent. Dit kan te maken hebben met dat hij net op komt of onder gaat. Door de stand ten opzichte van de aarde lijkt deze dan groter. Maar een aantal keer per jaar staat hij ook echt dichter bij de aarde. Dit wordt ook wel een supermaan genoemd.
Een supermaan is altijd wanneer de maan in het stadium ‘volle maan’ is. Deze lijkt dan groter en is helderder. De reden waarom hij niet altijd even groot lijkt is omdat de baan van de maan om de aarde ellipsvormig is. Dit houdt in dat de baan niet rond is en dat hij soms verder of dichterbij de aarde staat.
Wanneer er een supermaan is, lijkt hij gemiddeld 14% groter in diameter dan een gewone volle maan, daarom wordt soms een volle maan ook supermaan genoemd.
Het plaatje hiernaast laat zien hoe de baan om de aarde is.
Wanneer hij het dichtst bij de aarde staat heet dit het perigeum. Wanneer hij het verste van de aarde staat heet dit het apogeum.
Doordat een supermaan alleen bij een volle maan is, komt dit gemiddeld 3 tot 4x per jaar voor.
Super-bloedmaan/Super-blauwe-maan/Super-koningsdag-maan?
Waarom worden er toch al die verschillende namen aan een supermaan gekoppeld? Ik val meteen maar met de deur in huis, het is niet meer bijzonder of uniek door het een andere naam te geven. Het is allemaal hetzelfde, nog steeds een supermaan.
Super-blauwe-maan
Ook hier is het niet veel meer dan dat een supermaan twee keer in dezelfde maand voor komt. Dit is niet uitzonderlijk en gebeurd vaker. De term komt hoogstwaarschijnlijk uit het Engels, ‘every once in a blue moon’. Wat inhoudt dat iets niet vaak voor komt. Desalniettemin is een superblauwemaan niet anders dan een gewone supermaan. Het is meestal aan het einde van de maand (31e).
Super-bloed-maan
Iets meer uitzonderlijker is een superbloedmaan. Nog steeds een supermaan maar dan tijdens een maansverduistering. Ook een maansverduistering komt relatief vaker voor, maar is wel prachtig om te zien. Daarom nog steeds een supermaan, maar wel indrukwekkend om te zien!
Super-blauwe-wolfs-bloed-maan
De kranten verzinnen zelf ook steeds meer titels bij een supermaan. Een wolfsmaan is een supermaan in januari. De maan in januari is vernoemd naar het gehuil van de wolven wat werd waargenomen door Inheemse Amerikanen.
Schijngestaltes van de maan
De maan vertoont ook schijngestaltes, dit hangt af van de positie ten opzichte van de zon en de aarde. We spreken van nieuwe maan (nauwelijks zichtbaar), eerste kwartier (het rechterdeel is verlicht), volle maan (geheel verlicht) en laatste kwartier (de linkerkant is zichtbaar).
Wat sommige mensen nog niet weten is dat hij zelf geen licht geeft. Dit is de reflectie van de zon. Doordat het wit/grijs is, reflecteert het veel licht en dit zie je vanaf de aarde.
Hieronder een overzicht van de verschillende schijngestaltes.
Maansverduistering
Simpel gezegd komt een maansverduistering voor wanneer de zon, de aarde en de maan op één lijn staan met elkaar. Hierbij staat de aarde in het midden. Normaal gesproken zien wij de maan doordat het licht van de zon weerkaatst wordt via de maan. Bij een maansverduistering staat de aarde in de weg en schijnt er geen licht direct op de maan.
Maansverduisteringen komen alleen voor wanneer er een volle maan is.
Waarom? Omdat dan de maan recht tegenover de zon staat.
Het is alleen niet zo dat bij elke volle maan ook een maansverduistering is. Dit heeft te maken met de baan van de maan om de aarde. Hij helt 5,1 graden van de eclips (het vlak waarin de aarde om de zon draait).
Zolang het donker genoeg is en helder kun je altijd een maansverduistering zien, dit betekend echter niet dat dit altijd ook in Nederland zo is. (wanneer wel, lees je hieronder). Dit in tegenstelling van de zonsverduisteringen die je enkel op bepaalde plekken kunt waarnemen.
Soorten maansverduistering
Er zijn 3 verschillende soorten maansverduisteringen.
Je spreekt over het algemeen alleen over een totale maansverduistering, gedeeltelijke maansverduistering of een maansverduistering volledig in de bijschaduw. In de foto hiernaast zie je de grijze kleur, dit is de bijschaduw (Penumbra) van de aarde en het zwarte deel is de kernschaduw (Umbra) van de aarde.
Totale maansverduistering
Een totale maansverduistering is wanneer de maan zich in de kernschaduw (zwarte deel) van de aarde bevindt.
Hierbij zal de maan ook de rode kleur krijgen, dit wordt ook wel een bloedmaan genoemd vanwege de kleur.
Dit wordt veroorzaakt doordat er niet direct licht valt op de maan maar sommige lichtgolven nog door de aardatmosfeer vallen. Hierdoor wordt dit licht deels afgebogen waardoor het licht toch de maan bereikt.
Licht met een lange golflengte (rood licht) heeft dit sterker waardoor dit rode licht de maan bereikt en de maan rood laat kleuren.
Gedeeltelijke maansverduistering
Bij een gedeeltelijke maansverduistering gaat slechts een deel van de maan door het zwarte deel, de Umbra.
Hierdoor lijkt het alsof een deel van de maan mist.
Volledige maansverduistering in bijschaduw
Dit houdt in dat de maan zich verplaatst door het grijze gedeelte, ofwel het penumbrale gedeelte.
Hierbij verduisterd hij niet maar is het alleen wat minder helder
Zelf meemaken?
Wil je een maansverduistering zelf eens meemaken?
Hieronder heb ik een overzicht gemaakt van de verduisteringen die in Nederland te zien zijn tot 2030.
| Datum | Soort | Wat is er te zien? | Begintijd |
|---|---|---|---|
|
18 september 2024 |
Gedeeltelijk |
De hele eclips is zichtbaar in BeNeLux |
04.44u |
|
28 oktober 2023 |
Gedeeltelijk |
De hele eclips is zichtbaar in BeNeLux |
22.14u |
|
7 september 2025 |
Totaal |
Maximum en einde eclips zichtbaar |
20.12u |
|
28 augustus 2026 |
Gedeeltelijk |
Begin en maximum eclips zijn zichtbaar in BeNeLux |
06:13u |
|
21 februari 2027 |
Gedeeltelijk in de bijschaduw |
De hele eclips is zichtbaar in BeNeLux |
00:13u |
|
12 januari 2028 |
Gedeeltelijk |
De hele eclips is zichtbaar in BeNeLux |
05:13u |
|
31 december 2028 |
Totaal |
Maximum en einde eclips zijn zichtbaar in BeNeLux |
17:52u |
|
26 juni 2029 |
Totaal |
Begin en maximum eclips zijn zichtbaar in BeNeLux |
05:22u |
|
20 december 2029 |
Totaal |
De hele eclips is zichtbaar in BeNeLux |
23:42u |
